Trẻ em có cần sử dụng thực phẩm bổ sung vitamin cho bé?

Sự phát triển khỏe mạnh của trẻ nhỏ luôn là mối quan tâm hàng đầu của ba mẹ. Trong những năm đầu đời, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò vô cùng quan trọng, quyết định đến sự phát triển thể chất, trí tuệ và hệ miễn dịch của trẻ. Trong đó, vitamin cho bé là một nhóm dưỡng chất không thể thiếu.

Tuy nhiên, không ít phụ huynh băn khoăn liệu chế độ ăn hàng ngày đã đủ vitamin cho bé chưa, có cần thiết phải bổ sung thêm thực phẩm chức năng hay không, và nếu có thì nên bổ sung như thế nào cho an toàn. Bài viết dưới đây, Japcare sẽ phân tích sâu các khía cạnh này, giúp ba mẹ trả lời được câu hỏi có cần sử dụng thực phẩm bổ sung vitamin cho bé không?

Tại sao vitamin quan trọng với sự phát triển của trẻ

Vitamin là những hợp chất hữu cơ mà cơ thể không tự tổng hợp được, ngoại trừ một số ít như vitamin D dưới tác động của ánh nắng mặt trời. Đối với giai đoạn tăng trưởng, đòi hỏi lượng vitamin cho bé đa dạng và đầy đủ để hỗ trợ:

• Vitamin A: cần thiết cho thị lực, sự phát triển xương, đồng thời hỗ trợ hệ miễn dịch chống lại nhiễm trùng.
  Vitamin D: giúp hấp thụ canxi, xây dựng hệ xương và răng chắc khỏe, phòng ngừa còi xương.
• Vitamin C: hỗ trợ hình thành collagen, tăng sức đề kháng, giúp vết thương mau lành.
• Vitamin nhóm B: tham gia vào quá trình chuyển hóa năng lượng, ảnh hưởng đến sự phát triển thần kinh và nhận thức.
• Vitamin E: chống oxy hóa, bảo vệ tế bào, hỗ trợ da và hệ miễn dịch.

Nhiều nghiên cứu y khoa đã chỉ ra rằng, trẻ được cung cấp đủ vitamin trong những năm đầu đời sẽ có hệ miễn dịch khỏe mạnh hơn, giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm khuẩn và có sự phát triển thể chất lẫn trí tuệ tốt hơn. Ngược lại, tình trạng thiếu hụt vitamin kéo dài có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự tăng trưởng, để lại những hệ lụy lâu dài cho sức khỏe.

Bổ sung vitamin cho bé là nền tảng giúp phát triển khỏe mạnh và học tập tốt hơn.

Dấu hiệu trẻ thiếu vitamin thường gặp

Một trong những nỗi lo lớn của ba mẹ là khó nhận biết khi trẻ bị thiếu vitamin. Trên thực tế, cơ thể sẽ gửi đi những tín hiệu cảnh báo. 

• Thiếu vitamin A: Mắt khô, quáng gà, trẻ hay mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
• Thiếu vitamin nhóm B: Trẻ mệt mỏi, kém tập trung, biếng ăn, chậm tăng cân, dễ cáu gắt.
• Thiếu vitamin C: Dễ chảy máu chân răng, da bầm tím, vết thương lâu lành.
• Thiếu vitamin D và canxi: Trẻ chậm mọc răng, chậm biết đi, xương mềm dễ biến dạng (cong chân, gù lưng).
• Thiếu vitamin E: Trẻ hay ốm, hệ miễn dịch kém, đôi khi xuất hiện yếu cơ.
• Thiếu vitamin K: Chảy máu cam, vết thương lâu cầm máu, dễ bầm tím.

Ngoài ra, ba mẹ cũng nên lưu ý đến những biểu hiện gián tiếp như trẻ chậm tăng cân, biếng ăn, da xanh xao, tóc dễ gãy rụng hoặc móng tay giòn yếu. Đây đều là những tín hiệu quan trọng để ba mẹ sớm can thiệp bằng cách điều chỉnh chế độ dinh dưỡng hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ.

Một khảo sát tại Việt Nam của Viện Dinh dưỡng Quốc gia (2022) cho thấy: gần 40% trẻ dưới 5 tuổi thiếu vitamin D, và khoảng 30% trẻ trong độ tuổi mẫu giáo thiếu máu do thiếu sắt. Đây là lời cảnh báo về nguy cơ thiếu vi chất dinh dưỡng ở trẻ nhỏ, nếu ba mẹ không chú trọng cung cấp đủ vitamin cho bé từ bữa ăn hàng ngày.

Biếng ăn, hay mệt mỏi hoặc chậm lớn có thể là dấu hiệu cơ thể con đang thiếu chất.

Bổ sung vitamin cho bé từ thực phẩm tự nhiên

Cách tốt nhất để cung cấp vitamin cho bé là thông qua chế độ ăn uống cân bằng và đa dạng. Các loại rau củ quả tươi chính là nguồn vitamin dồi dào và dễ hấp thu. Một chế độ ăn đa dạng, cân bằng có thể đáp ứng hầu hết nhu cầu vitamin cho bé:

• Vitamin A: Cà rốt, bí đỏ, gan động vật, rau lá xanh đậm (rau ngót, rau muống, cải bó xôi).
• Vitamin nhóm B: Thịt nạc, cá, trứng, sữa, ngũ cốc nguyên hạt, đậu lăng, đậu nành.
• Vitamin C: Cam, chanh, bưởi, kiwi, dâu tây, ổi, cà chua, súp lơ xanh.
• Vitamin D: Ánh nắng mặt trời là nguồn quan trọng nhất; ngoài ra có trong cá hồi, cá thu, lòng đỏ trứng, sữa bổ sung vitamin D.
• Vitamin E: Dầu thực vật (dầu hướng dương, dầu đậu nành), hạt hướng dương, hạnh nhân.
• Vitamin K: Rau xanh như cải bó xôi, bông cải xanh, cải xoăn.

Một chế độ ăn đủ rau xanh, trái cây sẽ giúp bổ sung đủ vitamin cho bé.

Nếu chế độ ăn hàng ngày được thiết kế phong phú, hầu hết trẻ sẽ không cần thực phẩm bổ sung. Tuy nhiên, thực tế nhiều bé kén ăn, chỉ ăn một số loại thực phẩm quen thuộc, dẫn đến nguy cơ thiếu hụt. Khi đó, việc cân nhắc bổ sung vitamin cho bé trở thành giải pháp cần thiết.

Khi nào nên bổ sung vitamin cho bé bằng thực phẩm chức năng

Các chuyên gia từ Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) và Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) đều nhấn mạnh rằng một chế độ ăn lành mạnh và đầy đủ dưỡng chất chính là nền tảng tốt nhất để trẻ phát triển. Việc bổ sung vitamin và khoáng chất vượt quá mức khuyến nghị DRI (Dietary Reference Intakes) không những không mang lại lợi ích rõ rệt mà đôi khi còn tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho sức khỏe của trẻ.

Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp ngoại lệ khi trẻ cần đến sự hỗ trợ từ các sản phẩm bổ sung vitamin cho bé. Những nhóm đối tượng đặc biệt này thường gặp khó khăn trong việc hấp thụ hoặc đảm bảo đủ dưỡng chất thông qua chế độ ăn thông thường.

Trẻ tuân thủ chế độ ăn chay hoặc thuần chay

Những trẻ ăn chay trường, đặc biệt là chế độ thuần chay, thường có nguy cơ thiếu hụt canxi, sắt, kẽm, vitamin D và vitamin B12. Trong đó, vitamin B12 là dưỡng chất gần như chỉ có trong thực phẩm có nguồn gốc động vật. Nếu không được bổ sung, sự thiếu hụt B12 có thể dẫn đến chậm phát triển, rối loạn thần kinh hoặc các bất thường trong quá trình tăng trưởng.

Ba mẹ có thể khắc phục bằng cách lựa chọn thực phẩm tăng cường vi chất (fortified foods) hoặc bổ sung vitamin cho bé. Tuy nhiên cần tuân theo hướng dẫn từ chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ nhi khoa để tránh mất cân bằng dinh dưỡng.

Chế độ ăn chay cần đi kèm với bổ sung vi chất hợp lý để con luôn khỏe mạnh.

Trẻ mắc các bệnh lý ảnh hưởng đến hấp thụ dinh dưỡng

Một số tình trạng bệnh lý làm giảm khả năng hấp thụ vitamin và khoáng chất của trẻ, chẳng hạn như bệnh celiac, viêm ruột (IBD), ung thư hoặc xơ nang. Những bệnh lý này gây tổn thương niêm mạc ruột hoặc ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa chất béo, khiến trẻ dễ thiếu hụt các vi chất quan trọng như sắt, kẽm và vitamin tan trong chất béo A, D, E, K. Ví dụ, trẻ mắc xơ nang có thể gặp khó khăn trong việc hấp thụ chất béo, từ đó dẫn đến thiếu hụt vitamin A, D, E và K ở mức nghiêm trọng nếu không được can thiệp kịp thời.

Trẻ đã trải qua phẫu thuật đường tiêu hóa

Những ca phẫu thuật liên quan đến dạ dày hoặc ruột non có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ vi chất. Trong trường hợp này, bác sĩ thường chỉ định bổ sung vitamin và khoáng chất qua đường uống hoặc thậm chí qua đường tiêm để đảm bảo bé không bị suy dinh dưỡng.

Trẻ kén ăn hoặc biếng ăn kéo dài

Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng thói quen kén ăn có mối liên quan chặt chẽ với nồng độ sắt và kẽm thấp trong cơ thể. Kén ăn kéo dài làm gia tăng nguy cơ thiếu vi chất dinh dưỡng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ.

Kén ăn kéo dài có thể khiến bé thiếu sắt và kẽm.

Trong những trường hợp này, việc bổ sung vitamin cho bé có thể được cân nhắc như một giải pháp tạm thời để đảm bảo sự phát triển toàn diện, song song với việc điều chỉnh thói quen ăn uống của trẻ.

Trẻ sơ sinh bú mẹ hoàn toàn

Trẻ sơ sinh bú mẹ thường được khuyến nghị bổ sung thêm vitamin D bởi sữa mẹ không thể đáp ứng đủ nhu cầu vitamin này cho trẻ. Đây là khuyến cáo phổ biến từ AAP và được nhiều quốc gia áp dụng để phòng ngừa tình trạng còi xương hoặc chậm phát triển xương ở trẻ nhỏ.

Như vậy, không phải mọi trẻ em đều cần sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung vitamin, nhưng trong những tình huống đặc biệt kể trên, việc sử dụng thực phẩm bổ sung vitamin cho bé có thể đóng vai trò quan trọng giúp tránh thiếu hụt dưỡng chất và duy trì tốc độ phát triển khỏe mạnh.

Nguyên tắc an toàn khi sử dụng thực phẩm bổ sung vitamin cho bé

Để sử dụng thực phẩm bổ sung vitamin cho bé một cách an toàn, phụ huynh cần tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xác định loại vitamin cần bổ sung, liều lượng và thời gian sử dụng phù hợp. Việc chọn mua sản phẩm cũng phải ưu tiên các thương hiệu uy tín, có nguồn gốc rõ ràng, được kiểm định chất lượng.

Các sản phẩm bổ sung vitamin cho bé thường được bào chế dưới nhiều hình thức dễ sử dụng, chẳng hạn như siro, viên nhai hoặc kẹo dẻo. Sản phẩm không chỉ đáp ứng nhu cầu bổ sung vi chất thiết yếu mà còn được thiết kế phù hợp với khẩu vị và thói quen ăn uống của trẻ nhỏ. Hương vị dễ chịu cùng hình thức kẹo mềm giúp bé dễ dàng tiếp nhận mà không có cảm giác đang dùng thuốc, từ đó giảm áp lực cho cả trẻ và ba mẹ trong quá trình bổ sung dinh dưỡng.

Tuy nhiên vì các sản phẩm này thường thu hút trẻ nhỏ từ đó dễ dàng dẫn đến việc trẻ ăn quá nhiều, cần tham khảo ý kiến chuyên gia về liều lượng.

Ba mẹ cần chú ý đến liều lượng, tránh cho trẻ dùng quá nhiều so với nhu cầu.

Một điểm quan trọng cần nhấn mạnh là các sản phẩm bổ sung vitamin cho bé phải tuân thủ chặt chẽ về hàm lượng vi chất, đảm bảo không vượt quá nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị hằng ngày (DRI). Trẻ em có hệ thống cơ quan còn non nớt, do đó việc nạp quá mức vitamin hoặc khoáng chất có thể gây ra tác dụng phụ, thậm chí làm tổn hại đến sự phát triển lâu dài. 

Lựa chọn đúng để bảo vệ sức khỏe bé yêu!

Vitamin đóng vai trò then chốt đối với sự phát triển của trẻ. Cung cấp đủ vitamin cho bé thông qua chế độ dinh dưỡng cân bằng là cách tốt nhất để đảm bảo trẻ có một nền tảng sức khỏe vững chắc. Thực phẩm chức năng chỉ nên được coi là biện pháp hỗ trợ khi thật sự cần thiết và phải sử dụng theo đúng hướng dẫn chuyên môn.

Việc hiểu rõ tầm quan trọng của vitamin, nhận biết dấu hiệu thiếu hụt, lựa chọn nguồn bổ sung vitamin cho bé hợp lý và tuân thủ nguyên tắc an toàn sẽ giúp ba mẹ chăm sóc sức khỏe của con một cách khoa học, bền vững và hiệu quả nhất.